[別館]球面倶楽部零八式markIISR

東大入試数学中心。解説なので解答としては不十分。出題年度で並ぶようにしている。大人の解法やうまい解法は極めて主観的に決めている。

1941年(昭和16年)東京帝國大學工學部-數學[3]

2022.06.01記

[3] 次の積分を求めよ。
(a) \displaystyle\int_{-1}^{1}\dfrac{2\, dx}{4x^2+(x-1)^2}

(b) \displaystyle\int_0^{\pi}\dfrac{\sin x\, dx}{\sqrt{1-2a\cos x+a^2}}

2022.06.01記

[解答]
(a) I=\displaystyle\int_{-1}^{1}\dfrac{2\, dx}{4x^2+(x-1)^2}
=\dfrac{2}{5}\displaystyle\int_{-1}^{1}\dfrac{dx}{\left(x-\dfrac{1}{5}\right)^2+\left(\dfrac{2}{5}\right)^2}
=\dfrac{2}{5}\cdot\dfrac{5}{2}\Bigl[ \mbox{Arctan}\dfrac{5x-1}{2}\Bigr]_{-1}^1
=\mbox{Arctan} 2 -\mbox{Arctan} (-3)
=\mbox{Arctan} 2 +\mbox{Arctan} 3
である.ここで
\tan(\mbox{Arctan} 2 +\mbox{Arctan} 3)=\dfrac{2+3}{1-2\times 3}=-1
であり,0\lt \mbox{Arctan} 2 +\mbox{Arctan} 3\lt \pi であるから,
I=\mbox{Arctan} 2 +\mbox{Arctan} 3=\dfrac{3\pi}{4}

(b) (i) a=0 のとき,
\displaystyle\int_0^{\pi}\sin x\, dx=2

(ii) a\neq 0 のとき,
1-2a\cos x+a^2=t^2t\geqq 0) とおくと
2a\sin x dx=2tdt であり,

x 0 \nearrow \pi
t^2 (1-a)^2 \nearrow (1+a)^2

であるから,
\displaystyle\int_0^{\pi}\dfrac{\sin x\, dx}{\sqrt{1-2a\cos x+a^2}}=\dfrac{1}{a}\displaystyle\int_{|1-a|}^{|1+a|}\dfrac{t\, dt}{t}=\dfrac{|1+a|-|1-a|}{a}
=\left\{\begin{array}{ll} -\dfrac{2}{a} & (a\lt -1) \\ 2 & (-1\leqq a\leqq 1) \\ \dfrac{2}{a} & (1\gt a) \end{array}\right.